Disk Yay

Disk yay (ing. belleville washer, disc springs) genellikle konik disk şeklinde tasarlanan, baskı yayları ailesinden olup çanak yay, tabak yay veya emniyet pulu olarak ta adlandırılan bir yay çeşididir.

DIN 2093 ve TS 1443’e uygun olarak imal edilen disk yaylar yaylık banttan soğuk form ve yaylık lamadan talaşlı imalat sonrası sıcak form olarak iki farklı şekilde imal edilmektedir.  Metrik ve inç ölçülerinde S, VS ve HDS olmak üzere farklı kullanımlar için disk yay – emniyet pulu üretimi yapılmaktadır.

disk yay, cıvata somun puluDisk yaylar cıvata ve somunların kendiliğinden gevşemesini engellemek için kullanılırlar. Emniyetli montaj için idealdirler. Çanak yaylar cıvata ön gerilimini alarak emniyetli bir çalışma sağlar,  vibrasyona karşı büyük direnç gösterirler.

Ayrıca rulmanlardaki boşluğu almak amacıyla da “K tipi disk yay” üretilmektedir. Bazı durumlarda rulman iç bileziğinden de ön yükleme gerekebilir. Dolayısı ile bir rulmanın dış bileziğinden yükleme için uygun olan “K” tipi yay, diğer bir rulman iç bileziğinden yükleme yapmak için uygun olabilir. Örneğin 6302 serisi rulman dış bileziğinden ön yükleme için uygun olan “K” tipi yay aynı zamanda 6205 veya 6305 serisi rulmanIarın iç bileziklerinden ön yüklemesi için uygundur. Uygulamaların gereklerine göre düz ve çentikli (slotted) olmak üzere iki farklı tipi vardır.

Disk Yay Kullanım Alanları

Disk yaylar, çok büyük kuvvetlerin  karşılığında çok küçük şekil değiştirmenin gerekli olduğu makine bağlantılarında tercih edilir. Aşağıda disk yay kullanımının gerekli olduğu ve sıklıkla kullanıldığı alanlar gösterilmiştir:

  • Kalıplarda
  • Takım tezgahlarında
  • Kesicilerde
  • Makinelerin temellere tespitinde
  • Hidrolik ve pnömatik mekanizmalarda
  • Ambalaj paketleme makinelerinde
  • Endüstriyel vanalarda
  • Vibrasyon sönümlemesi gerektiğinde
  • Kontrol valfleri
  • Güvenlik vanaları
  • Otomatik hızlı takım değiştiricileri – Takım tutucuları
  • Tork değiştiricileri
  • Manuel aktarma kavramaları
  • Asansör fren sistemleri
  • Sönümleyiciler – Damperler

Disk Yay Hesabı

disk yay hesabı

Bu yayların karakteristiği h/s oranlarına bağlıdır, h/s = 1,41 … 2,1 değerleri arasında karakteristiğin orta kısmı yatay bir şekil alır. Yani kuvvet sabit olmasına rağmen deformasyon artmaktadır. Bu olay yay düzleştiğinde meydana gelir. h/s> 2,83 için karakteristik s şeklindedir. Bu durum aniden çalışan mekanizmalar için uygundur.

Sembol Birim Açıklama
De mm Dış Çap
Di mm İç Çap
t mm Kalınlığı
ho mm Koni Yükseklik
lo mm Genel Yükseklik
s mm Saptırma
F N (Saptırma s) Yay Kuvveti
Fc N Bahar Kuvveti (s = ho)
E N / mm Elastisite Modülü
m Poisson Oranı
i Yığılmış sütununda diskleri (veya kümeleri) alternatif sayısı
n Paralel düzenlenmiş disklerin sayısı (“yuvalanmış”)
‘t mm Kalınlığı İndirimli – rulman daireler ile
h’o mm Taşıyan daireler ile – koni yüksekliği arttı

disk yay teknik çizim

Disk Yay Özellikleri

Disk yay yüksek kuvvet gerektiren ancak dar alana sahip uygulamalar için çok uygundur. Disk yaylar özellikle darbeli çalışan sistemlerde, makinelerin temellere tespitinde kullanılmaktadır. Çeşitli şekillerdeki disk yaylar farklı dizilişlerle birleştirilerek değişik kuvvetler ve karakteristikler elde etmek mümkündür.

disk yaylar dizilim

Disk Yay Kullanımının Avantajları

  • Küçük hacimlerde, büyük yük taşıma olanağı
  • Uzun servis ömrü
  • Doğrusal yük / sıkışma özelliğinden dolayı çeşitli uygulama olanakları
  • Yay ekleme-çıkarma ile istenilen yay uzunluğu ya da yay karakteristiği elde edilebilmesi
  • Bir ölçü yayın farklı dizilişleri sayesinde çeşitli uygulamalarda kullanabilme olanağı
  • Minimum stok maliyeti
  • Pullar sıkıştırma esnasında monte edildiği yüzeye ve cıvataya zarar vermez
  • Kuvvetin homojen yayılması sayesinde cıvataların eğrilmesi engellenir.
  • Uzun süreli ve bir kaç kez kullanılabilir

Örnek Disk Yay – Çanak Yay, Tabak Yay, Emniyet Pulu Resimleri

İstanbul, Ankara, İzmir Konya, Kayseri disk yay imalatçı firmalar listesi :

İstanbul disk yay üreticileri :